- Αγία Λαύρα
- Ιστορικό μοναστήρι της Πελοποννήσου, 4 χλμ. ΝΔ των Καλαβρύτων, συνδεδεμένο επί αιώνες με τους εθνικούς απελευθερωτικούς αγώνες. Μέτρο της σημασίας του αποτελούν οι αλλεπάλληλες πυρπολήσεις και καταστροφές του από το 1585 έως το 1943.
Ιστορία. Φαίνεται πως χτίστηκε (οι πληροφορίες είναι αβέβαιες) τον 10ο αι., λίγο ανατολικότερα από τη θέση όπου βρίσκεται σήμερα. Το 1585 το κατέστρεψαν οι Τούρκοι και ξαναχτίστηκε το 1600, γρήγορα όμως εγκαταλείφθηκε ίσως επειδή η θέση του, στη βάση ενός απότομου βράχου, ήταν επικίνδυνη. Από τα κτίσματα της πρώτης αυτής περιόδου σώζεται ερειπωμένο μόνο το καθολικό, το σημερινό Παλιομονάστηρο. Γύρω στα 1690 χτίστηκε χαμηλότερα, κοντά στο σημερινό. To 1770 (ορλοφικά) το κατέστρεψαν οι Τουρκαλβανοί. Το 1826 το πυρπόλησε o Ιμπραήμ· σώθηκε μόνο το καθολικό του, ο σημερινός ναΐσκος της Θεοτόκου. Το 1828 άρχισε η ανοικοδόμηση νέου μοναστηριού στην ίδια θέση. Το 1844 το κατέστρεψε σεισμός· ξαναχτίστηκε το 1850 και διατηρήθηκε έως τις 13 Δεκεμβρίου 1943 που το πυρπόλησαν οι Γερμανοί (φεύγοντας από τα Καλάβρυτα) και σκότωσαν τους μοναχούς. Το σημερινό κτίριο της Α.Λ. ανοικοδομήθηκε μετά τον πόλεμο.
Η Α.Λ. συνδέεται με την έναρξη του Αγώνα για την αποτίναξη της τουρκικής κυριαρχίας. Πιο συγκεκριμένα, στις 10-13 Μαρτίου 1821, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και οι πρόκριτοι της Αχαΐας αποφάσισαν την έναρξη της Επανάστασης και από εκεί εξόρμησαν στις 21 Μαρτίου τμήματα που κατέλαβαντα Καλάβρυτα.
Το λάβαρο της Επανάστασης στην Αγία Λαύρα είναι κεντημένο με χρυσονήματα και μετάξι, και εικονίζει την Κοίμηση της Θεοτόκου (φωτ. Νικ. Στουρνάρα).
Το μοναστήρι και ο ναός της Αγίας Λαύρας, κοντά στα Καλάβρυτα.
Dictionary of Greek. 2013.